Mexico is een fascinerend land. Dit komt door het natuurschoon dat daar overvloedig aanwezig is. Zo ook oefent de typische combinatie van Indiaanse, Spaanse en Amerikaanse cultuur een bijzondere aantrekkingskracht uit. Die komt tot uiting is de archeologie, de Spaans koloniale stijl en de moderne gebouwen als bij voorbeeld die van de Universiteit van Mexico Stad.

De kroon op dit alles vormt de hoofdstad Ciudad de Mexico of zo als wij deze kennen, Mexico City. Een stad met ontzettend veel aantrekkelijke plekjes, prachtige musea, indrukwekkende architectuur en een keur aan uitgaansgelegenheden. Dit kan ook bijna niet anders in een stad die inmiddels meer inwoners telt dan heel Nederland. Tenminste, zo ondervond ik dit, al weer heel wat jaren geleden, toen ik op rondreis was door dit prachtige en door de geschiedenis zo bewogen land. De piramides van San Juan de Teoticuhuan maakten op mij een overweldigende indruk. Het etnologische museum in het centrum van de stad vind ik nog steeds één van de mooiste die ik ooit heb gezien, de kathedraal een prachtig staaltje van Latijns Amerikaanse barok en de Plaza Garibaldi met haar kleurrijke markt en vele mariachi-orkestjes een plek die niet is te missen.

Maar de miljoenenstad heeft ook zijn negatieve kanten. Natuurlijk is er de aanwezige armoede maar ook, dit merkte ik toen ik ’s morgens uit het raam van mijn hotelkamer keek, is er een enorme dichte mist. Op mij maakte dit atmosfeerverschijnsel een uiterst merkwaardige indruk. Het was een mist met een dikte die je normaal enkel in Nederland tegenkomt op een koude en klamme herfstdag, niet in een stad met subtropische zonneschijn bij een wolkeloze hemel.

Nu moet u weten dat Mexico Stad in een kom ligt die wordt gevormd door de omringende bergen en dit dan op een hoogte van anderhalf tot twee kilometer. De Spanjaarden die deze plaats voor het eerst zagen waren overrompeld door wat zij zagen aan ligging, natuurschoon en heldere lucht. Op afstand bezien deed dit Azteekse Tenochtitlan zich voor als een sprookjesstad, zo prachtig als het was gelegen als een reeks van piramiden, paleizen en andere grote en kleine gebouwen te midden van het omringende, zuivere water. Inmiddels is van dit sprookjesachtige niets meer over. Het dempen van alle waterwegen, het neerzetten van allerlei gebouwen, intensief gebruik van de auto en de vervuilende uitstoot door de aanwezige industrie, inclusief het uitblijven van de wind door de typerende komligging van de stad, maken dat de atmosfeer gaandeweg en onomkeerbaar vuiler wordt. ’s Morgens vroeg hangt er al een grijs-gele mist over de stad, met alle negatieve gevolgen voor de ademhaling van de bewoners van deze, overigens zo innemende hoofdstad.

Mexico City is hierin niet alleen. De enorme steden op de continenten van Afrika, Azië en Latijns Amerika, met inwoneraantallen die deze van Nederland evenaren of overtreffen, kenmerken zich door deze smogvorming. Maar daarin zijn deze derde wereldsteden niet alleen. Ons continent is niet gevrijwaard. Ook in Europa is sprake van aanzienlijke luchtvervuiling. Althans zo blijkt dit uit een twee weken geleden uitgekomen rapport van de Wereldgezondheidsorganisatie. Deze vervuiling leidt tot aanzienlijke gezondheidsklachten en heeft daarmee ook economisch effecten in negatieve zin. In het rapport becijfert men de economische schade van de verontreinigde lucht op zo’n 1.500 miljard euro als gevolg van vroegtijdig overlijden en ziekte. In Europa is, vervolgen de auteurs, negentig procent van de inwoners blootgesteld aan deze luchtvervuiling. In 2012 leidde dit tot 482.000 vroegtijdige overlijdens door hart, vaat en longziekten. In de Europese landen met een lager bruto nationaal product is het risico van sterven als gevolg van luchtverontreiniging vijf keer groter, ontdekte men, dan in de rijke EU-landen. Het tegengaan van dergelijke ecologische overlast omschrijft de Wereldgezondheidsorganisatie als topprioriteit.

Afgelopen week waren er in Haifa, Israël meer dan tweehonderd vertegenwoordigers bijeen om te overleggen hoe deze luchtvervuiling tegen te gaan. Vooral het autoverkeer wordt als grote boosdoener gezien. Deze strijd is van levensbelang, gegeven de enorme kosten die luchtverontreiniging met zich draagt. Dramatisch zijn ook de cijfers uit eerdere rapportage van de Verenigde Naties (United Nations Economic Commission on Europe): één op de vier Europeanen wordt ziek, kan zelfs overlijden als gevolg van ecologische verontreiniging. Dit is niet enkel, benadrukken de auteurs van ook dit rapport, een probleem voor de volksgezondheid maar berokkent ons ook direct economische schade.

Ik sluit mijn beschouwing af met enige getallen met daarin cijfers, uitgedrukt in miljoenen Amerikaanse dollars aan economische schade en percentages van deze schadebedragen als deel van het bruto nationaal product. Alle Europese landen presenteren is wat ondoenlijk maar enige spraakmakende landen opsommen, om de lezer een indruk te geven, is beslist de moeite waard. Het staatje dateert uit 2010 en werd opgesteld door de Wereldgezondheidsorganisatie:

Albanië                                 4.572                                    16,9 %

België                                   19.842                                  4,6 %

Denemarken                    6.283                                    2,7 %

Duitsland                            144.715                                4,5 %

Frankrijk                             53.295                                  2,3 %

IJsland                                 96                                          0,8 %

Hongarije                           40.859                                  19,0 %

Nederland                         24.644                                  3,3 %

Noorwegen                       864                                        0,3 %

Servië                                  28.850                                  33,5 %

Zweden                              3.641                                    0,9 %

Zwitserland                       10.225                                  2,5 %

Oekraïne                            94.201                                  26,7 %

Het mag duidelijk zijn dat voor Nederland het percentage gunstiger ligt in vergelijking tot de voormalige Oostbloklanden en zelfs onze grote broer Duitsland maar ongunstiger dan Frankrijk. Het Nederlandse percentage blijft sterk achter bij de Scandinavische landen. Ook al is Nederland geen Mexico Stad met haar onomkeerbare luchtvervuiling, ook voor ons kikkerlandje, liggend aan een winderige Noordzee, is er nog een wereld te winnen. Deze wereld heeft betrekking op het tegengaan van de luchtvervuiling qua oorzaak en de ontwikkeling van een nog effectiever en grensverleggende gezondheidszorg.

Dr. Stan Baars, 14 mei 2015